Алматы докторанттары ҚПЗО алаңында: жас зерттеушілерді қолдаудың жаңа форматы
11 қараша күні Қоғамдық пікірді зерттеу орталығының (ЦИОМ) кеңсесінде әлеуметтік саладағы ғылыми зерттеулерді дамытуға бағытталған докторанттарға арналған алғашқы митап өтті. Мұндай форматты бастаудың бастамашысы – ҚПЗО командасы, ал оны тұрақты түрде қолдау және институционалдық тұрғыдан рәсімдеу ісінде Орталық директоры, социология ғылымдарының кандидаты Гульжан Токтамысовна Алимбекованың рөлі айрықша. Ол бұл жобаның идеялық дем берушісі болып, жас зерттеушілер өз жұмыстары мен кәсіби жоспарларын еркін талқылай алатын тұрақты алаңдардың маңызын ерекше атап өтті.
Шара ай сайын өтетін докторанттық митаптар сериясының басталуын білдірді. Кездесулерді әр айдың екінші аптасының бейсенбісінде өткізу жоспарланып отыр. Алғашқы митап ең алдымен әлеуметтану және әлеуметтік жұмыс бағыттарында оқитын Алматының жетекші жоғары оқу орындары мен зерттеу құрылымдарының докторанттарын біріктірді. Талқылауға сондай-ақ тәжірибелік зерттеушілер, академиялық әлеуметтанушылар, әл-Фараби атындағы ҚазҰУ мен Абай атындағы ҚазҰПУ докторанттары, Қазақстан Республикасы Ұлттық кітапханасының қызметкерлері, Алматы қаласы әкімдігінің өкілі, зерттеу компанияларының басшылары және әлеуметтік білімнің дамуына қызығушылық танытқан студенттер қатысты. Осындай құрам ұрпақаралық және институционаларалық деңгейде, кең әдіснамалық аяда диалог орнатуға мүмкіндік берді; дәл осындай формат қазіргі қазақстандық әлеуметтану үшін ерекше қажет. Митаптар тұжырымдамасының өзегі, Қазақстан докторанттарының біртіндеп ортақ кәсіби қауымдастығын қалыптастыру, ал алғашқы кездесу осы қауымдастықтың алматылық ядросына айналды.
Митаптың мазмұндық бөлігі докторанттардың өз баяндамалары төңірегінде құрылды. Гульжан Турысбековна Артыкбаева «Ұят феноменін социологиялық талдау» тақырыбындағы баяндама жасап, ұят категориясының қазіргі әлеуметтанулық талдауда мәдени ұғым ретінде қалай қарастырылатынын көрсетті. Салтанат Адировна Нусупбаева «Миграция және Қазақстанда қазақтың моноэтносты қоғам ретінде қалыптасуы: тарихи, әлеуметтік және мәдени аспектілер» атты баяндамасында көші-қон үдерістерінің елдің этнодемографиялық және мәдени құрылымына әсерін талдады. Айнур Айбынқызы Бакытжанова «Қазақстан әйелдерінің репродуктивті денсаулығы: әлеуметтік детерминанттар және оны зерттеу тәсілдері» тақырыбындағы сөзінде репродуктивті денсаулыққа ықпал ететін әлеуметтік факторларға және оны эмпириялық тұрғыдан зерттеудің ерекшеліктеріне тоқталды. Барлық баяндамаларда зерттеу дизайны, сандық және сапалық әдістерді ұштастыру, далалық деректермен ұқыпты жұмыс істеу мәселелеріне ерекше назар аударылды. Форматтың өзі докторанттар үшін ғылыми жобаларын кәсіби тілде талдап айтуға және мазмұнды кері байланыс алуға мүмкіндік берді.
Талқылау барысы мұндай кездесулерге деген сұраныс тек диссертациялар туралы ақпарат алмасумен шектелмейтінін көрсетті. Қатысушылар академиялық жүктемені, зерттеу жобаларын және университеттер мен зерттеу орталықтарындағы жұмысын қалай үйлестіруге болатыны туралы сұрақтар қойды; ғылыми жетекшілермен тиімді диалог орнату тәсілдерін, қазақстандық және халықаралық журналдарда жариялануды жоспарлау жолдарын, далалық зерттеулер үшін серіктестер мен ресурстар іздеу мүмкіндіктерін талқылады. Маңызды тақырыптардың бірі ғылыми мәтіннің тілдік стратегиялары болды: мақалалар мен диссертацияларды қай тілдерде жазу, халықаралық ғылыми кеңістікпен байланысын үзбей, Қазақстан контекстімен берік байланысын қалай сақтап қалу керек деген мәселелер көтерілді. Залдан қойылған сұрақтар уақытты басқару, кәсіби күйзелудің алдын алу, респонденттермен жұмыс істеу этикасы және деректерге жауапкершілікпен қарау сияқты өте практикалық қырларды да қамтыды. Жанды, кей сәтте өте ашық өткен әңгіме докторанттар үшін тек формалды академиялық иерархия ғана емес, сонымен қатар көлденең байланыстар мен өзара қолдаудың да аса маңызды екенін айқын көрсетті.
Кездесуді қорытындылай келе, ұйымдастырушылар мен қатысушылар митапты бір реттік шара емес, маңызды дәстүрдің бастауы ретінде бағалады. Бұл үдерісте ҚПЗО тек алаң рөлін емес, сонымен бірге жас зерттеушілерді жүйелі түрде қолдайтын, оларға кәсіби өсуге мүмкіндік беретін және академиялық әрі қолданбалы әлеуметтану арасындағы байланысты дамытуға жәрдемдесетін институт рөлін атқарады. Алдағы уақытта митаптар сериясы түрлі тақырыптық және әдіснамалық тәсілдер тоғысатын, жаңа зерттеу коллаборациялары қалыптасатын тұрақты докторанттар қауымдастығына айналуы мүмкін. Қазақстан ғылымы үшін бұл тек кадрлық әлеуетті нығайтуды ғана емес, күрделі әлеуметтік үдерістер туралы ашық, адал әрі кәсіби әңгіменің мәдениетін дамытуды білдіреді. Осындай, алғашқы қарағанда шағын форматтағы, бірақ мәні жағынан стратегиялық маңызы зор кездесулерден осы мәдениеттің негізі қаланады.
